ΨΥΧΡΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ/ΤΟΜΑΣ ΚΟΤ, ΤΖΟΑΝΑ ΚΟΥΛΙΝΓΚ | Αποκλειστική συνέντευξη στη Χριστίνα Μπίθα

Ένα ερωτευμένο ζευγάρι στα ψυχροπολεμικά 50'ς, ο Βίκτορ (Τόμας Κοτ) και η Ζούλα (Τζοάνα Κούλιγκ), χάνεται και ξαναβρίσκεται σε διάφορες ευρωπαϊκές πόλεις, από τη Βαρσοβία μέχρι το Παρίσι, και σε μια χρονική διάρκεια περίπου δεκαπέντε χρόνων, μέχρι το σχεδόν αναπόφευκτο τέλος. Ο Ψυχρός Πόλεμος είναι ακόμα ένα κορυφαίο δείγμα κινηματογραφικής γραφής από τον Πάβελ Παβλικόφκσι (Ida), με καταπληκτική, ασπρόμαυρη φωτογραφία από τον υποψήφιο για Όσκαρ Λούκας Τζαλ κι ένα σάουντρακ  που δεν σου φεύγει από το μυαλό. Αλλά, πάνω απ' όλα, ο Ψυχρός Πόλεμος είναι μια ταινία που ο οσκαρούχος Πολωνός σκηνοθέτης - που βρέθηκε πρόσφατα και στην Αθήνα για το 24ο ΔΦΚ Νύχτες Πρεμιέρας -, έκανε για τους γονείς του, η ταραχώδης προσωπική ιστορία των οποίων έχει πολλά κοινά μ' εκείνη του Βίκτορ και της Ζούλα.

Με αφορμή την προβολή της ταινίας στο Διαγωνιστικό Τμήμα του 71ου κινηματογραφικού φεστιβάλ Καννών, όπου ο Ψυχρός Πόλεμος κέρδισε το Βραβείο Σκηνοθεσίας, συναντήσαμε τους δυο εξαιρετικούς πρωταγωνιστές για μια από κοινού συνέντευξη, στην οποία μας μίλησαν για τους χαρακτήρες τους, για τον θαυμασμό που τρέφουν για τον Παβλικόφκσι, καθώς για το πώς είναι να γυρίζεις πίσω στον – μαυρόασπρο – χρόνο.

Πάβελ, με κεφαλαίο Π:

Σε αντίθεση με την Τζοάνα, που ήδη έχει συνεργαστεί μαζί του, για μένα ήταν η πρώτη φορά. Στην αρχή δεν καταλάβαινα τι στο καλό κάναμε στο Παρίσι ή γιατί η κάμερα ήταν γυρισμένη με τον τάδε τρόπο. Με είχαν προειδοποιήσει για το σκηνοθετικό στυλ του, αλλά, θυμάμαι, είχε περάσει μια ώρα, είχε περάσει και δεύτερη κι εγώ σκεφτόμουν “Θεέ μου, γιατί παίρνει τόση πολλή ώρα για να τοποθετήσεις ένα ποδήλατο κάπου;” Μετά βέβαια σκέφτηκα πως είναι ο τύπος που έκανε την Ida. Οπότε απλά αφέθηκα: αυτός ήταν ο ζωγράφος κι εγώ ήμουν μέρος του πίνακα (Τόμας).

Συνάντησα τον Πάβελ οκτώ χρόνια πριν. Είναι η τρίτη (σ.σ. Μετά τα Femme du Veme, Ida) φορά που συνεργαζόμαστε, οπότε τον ξέρω πια καλά. Τρελαίνεται ν' αλλάζει όλη την ώρα κάτι – οτιδήποτε. Το πρώτο πράγμα που μας είπε ήταν “Τζοάνα, Τόμας, σας παρακαλώ αυτοσχεδιάστε, αισθανθείτε ελεύθεροι να παίξετε όπως νιώθετε, μ' ενδιαφέρει πολύ η προσωπική σας τοποθέτηση”. Το σενάριο στο μεταξύ άλλαζε συνεχώς. Κάποια στιγμή είχαμε στα χέρια μας πέντε-έξι διαφορετικές βερσιόν, τη μια καλύτερη από την άλλη! Ήξερε τι ήθελε από μας και περίμενε μέχρι να του το δώσουμε (Τζοάνα).

Ψυχρός Πολεμος

Κάναμε ενδελεχή έρευνα για εκείνη την εποχή. Έπρεπε ν' αρχίσουμε να σκεφτόμαστε όχι με το σημερινό πνεύμα, αλλά με το “τότε”. Να “μετακομίσουμε” τη σχέση μας ψυχροπολεμικά (Τζοάνα). Όταν έπεσε ο κομμουνισμός ήμουν δεκατριών. Περνούσαμε δύσκολα, αλλά ο πατέρας μου έλεγε συνεχώς πως στη δεκαετία του πενήντα ήταν πολύ χειρότερα. Τότε, το να έχεις ένα κεραμίδι πάνω από το κεφάλι σου ήταν το παν. Οπότε, το ν' αποφασίσεις να το εγκαταλείψεις, όπως έκανε ο Βίκτορ, με αντάλλαγμα την προσωπική σου ελευθερία, ήταν ένα τεράστιο και πολύ ριψοκίνδυνο βήμα.

Δεν νομίζω πως η ταινία είναι μια μεταφορά για τη σημερινή Πολωνία. Μ' έχουν ρωτήσει σχετικά, αλλά δεν συμφωνώ. Σήμερα, μπορείς να πεις στο ραδιόφωνο και την τηλεόραση ότι δεν σου αρέσει η κυβέρνηση που έχεις και δεν αλλάζει τίποτα στη ζωή σου, είναι απλά η προσωπική σου άποψη κι είναι σεβαστή. Αλλά τότε πήγαινες κατευθείαν φυλακή, ή χειρότερα. Γι' αυτό κι ο πρωταγωνιστής, όταν το έσκασε, γνώριζε πως δεν θα μπορούσε να γυρίσει πίσω, γιατί αυτό θα σήμαινε βέβαιο θάνατο (Τόμας).

Κι ήταν βέβαια και το θέμα της γενικότερης εκπαίδευσης. Η Ζούλα έφυγε από το Παρίσι και τον Βίκτορ, ενώ θα μπορούσε να μείνει μαζί του και να κάνει καριέρα σαν τραγουδίστρια, μακριά από το Σιδηρούν Παραπέτασμα. Μόνο που δεν μπορούσε να ξεφύγει από τη φυλακή της, ακόμα κι όταν της δόθηκε η ευκαιρία. Στην πατρίδα της αισθανόταν  μεγαλύτερη ασφάλεια, γιατί ήταν κάποια, Νο1 στο συγκρότημα, ανήκε κάπου. Ο Βίκτορ, από την άλλη, είχε σπουδάσει στο Παρίσι, ήξερε τον δυτικό κόσμο και δεν τον φοβόταν (Τζοάνα).

Για τα γυρίσματα:

Γυρίσαμε τις σκηνές χρονολογικά, κι έτσι μπορέσαμε να μπούμε ακόμα πιο βαθιά στο πετσί των ρόλων μας. Γενικά, η όλη διαδικασία ήταν πολύ αργή. Ο Τόμας έπρεπε να μάθει να παίζει πιάνο και να διευθύνει ορχήστρα  κι εγώ να χορεύω συγκεκριμένους χορούς. Τα δε χορευτικά νούμερα πρέπει να τα προβάραμε τουλάχιστον εικοσιπέντε φορές το καθένα, γιατί έπρεπε να ήταν αψεγάδιαστα. Μια λήψη τη φορά!

Το γκρουπ στην ταινία είναι εμπνευσμένο από ένα αληθινό, πολύ φημισμένο φολκ συγκρότημα της εποχής. Χρησιμοποιήσαμε μερικούς δικούς του χορευτές, καθώς και δικά του μουσικά κομμάτια (Τζοάνα).

Το κάδρο ήταν πάρα πολύ σπουδαίο για τον Πάβελ, σε σημείο που σταματούσαμε τη λήψη, γιατί πχ ένα τασάκι ήταν λίγο πιο δεξιά απ' ότι θα έπρεπε. Επίσης, μερικές φορές απαγορευόταν ν' ανοιγοκλείνουμε τα μάτια μας - όλη η έκφραση ήταν στα μάτια. Εγώ πάντως απόλαυσα αυτές τις επαναλαμβανόμενες λήψεις, γιατί ήμουν τέλεια ντυμένος, έπινα, κάπνιζα, ήταν πολύ κουλ! (Τόμας).

Black 'n' white

Η υπεύθυνη κοστουμιών, που είχε κάνει και τα κοστούμια στην Ida, γνώριζε κάθε απόχρωση του γκρι στην οθόνη. Όταν είδα όλους αυτούς τους κομπάρσους με τόσες αποχρώσεις του γκρι στα ρούχα τους, βρέθηκα ξαφνικά σε μια άλλη διάσταση. Η ασπρόμαυρη φωτογραφία κι εδώ ήταν πολύ σημαντική (Τόμας).

Για μένα, πάλι, μετά τον διαρκή βομβαρδισμό χρωμάτων από παντού σήμερα, το ότι κάθισα και είδα μια μαυρόασπρη ταινία, είχε ευεργετική επίδραση επάνω μου.  Αισθάνθηκα πως αυτοσυγκεντρωνόμουν περισσότερο. Βέβαια, βοηθάει κι ότι το φιλμ έχει μικρή διάρκεια! (Τζοάνα).

Η τέχνη μιμείται τη ζωή:

Είναι στ' αλήθεια μια ταινία του Πάβελ για τους γονείς του. Πολλές φορές στα γυρίσματα, θυμάμαι, μού έλεγε “ο πατέρας μου θα το έλεγε αλλιώς” ή “θα το έκανε έτσι”.

Αν αυτή η ταινία έχει κάτι μεταφορικό, είναι για τη δική του ζωή.

 Ο Ψυχρός Πόλεμος βγαίνει στις αίθουσες, σε διανομή Strada Films, στις 25 Οκτωβρίου.